Чеслав Милош. Стихотворения

Вольные переводы стихотворений Чеслава Милоша польского поэта, переводчика, эссеиста, Лауреата Нобелевской премии по литературе 1980 г., с прозрачными намеками на иных авторов.



ВАЛЬС

(По мотивам произведений Чеслава Милоша и Михаила Булгакова)

Вальс! Вальс! Вальс!
В пространстве искажает зеркала,
Движения подсвечников туманны -
В разгаре бал, где не к чему хула,
Что страсти скрыты, но вполне желанны.
Вальс! Вальс! Вальс!
Кровь смешивает с лепестками роз,
Ночь огненным подсолнухом пылает:
В огне - кресты, уже горит Христос
И жаром тления мне плечи оплавляет.
Вальс! Вальс! Вальс!
От света сужен до прищура взгляд,
Шелка шуршат в нагом дрожанье блика
И жемчуга с боа вращают ряд
От шепота до чувственного крика.

24.08.2011

WALC

Już lustra dźwięk walca powoli obraca
I świecznik kołując odpływa w głąb sal.
I patrz: sto świeczników we mgłach się zatacza,
Sto luster odbija snujący się bal.

I pyły różowe, jak płatki jabłoni,
I skry, słoneczniki chwiejących się trąb.
Rozpięte szeroko jak krzyże w agonii
Szkło ramion, czerń ramion, biel ramion i rąk.

I krążą w zmrużone swe oczy wpatrzeni,
A jedwab szeleści o nagość, ach cyt…
I pióra, i perły w huczącej przestrzeni,
I szepty, wołanie i zawrót, i rytm


ЧЕРЕП

(По мотивам произведений Чеслава Милоша и Уильяма Шекспира)

Иисус говорит ей: Мария!
Она, обратившись, говорит Ему: Раввуни! — что значит: Учитель! (Иоанна. 20, 16).

-«О, бедный Йорик!»
…Свечи догорают…
На черепе похожем на яйцо,
(Марии кажется) чертами проступает
Мужское бородатое лицо.
Не вспомнить ей ни имени, ни чина:
Любовник Йорик либо просто друг?

В веках врачуется сердечная кручина.

Вот Магдалина ощущает вдруг
Руки прикосновение живое
И губы Девы шепчут: «Rabboni!”»

…Моя душа, вселившись в неземное,
Воскресла Йориком.
В моей крови -
Желанья Девы, страсти наслаждений:
Греховны, осуждаемы подчас.

В веках стираются мучения сомнений.

Оправдывает неизбежность нас
В последнем вздохе в смертный час.

26.08.2011

CZASZKA

Przed Marią Magdaleną bieleje w półmroku
Czaszka, świeca dogasa.
Który z jej kochanków
Jest tą wyschniętą kością, nie próbuje zgadnąć.

Zostaje tak, rozmyśla wiek jeden i drugi.

Piasek usnął w klepsydrze, ponieważ widziała
I czuła na ramieniu dotyk Jego ręki,
Wtedy kiedy o świcie krzyknęła: „Rabboni!”

A ja zbieram sny czaszki, bo to ja nią jestem,
Gwałtowny, rozkochany, cierpiący w ogrodach
Pod ciemnym oknem, niepewny, czy dla mnie
I dla nikogo więcej sekret jej rozkoszy.

Upojenia, przysięgi. Mało ich pamięta.

I tylko tamta chwila trwa, nie odwołana,
Kiedy prawie że była już po tamtej stronie.


ВСТРЕЧА

(По мотивам произведений Чеслава Милоша и Николая Некрасова)

Светало.
Путь наш пролегал
В заснеженных краях.
Беляк внезапно пробежал,
Как молния в снегах.
«Смотри, смотри!-
Сказал мне друг…

Промчалось сорок лет:
Попутчика забрал недуг,
Подавно зайца нет.

- Родная,
Вечен блеск руки
Под шелест декабря,
А не печаль моей строки
И дух календаря.

26.08.2011

SPOTKANIE

Jechaliśmy przed świtem po zamarzłych polach,
Czerwone skrzydło wstawało, jeszcze noc.
I zając przebiegł nagle tuż przed nami,
A jeden z nas pokazał go ręką.
To było dawno. Dzisiaj już nie żyją
Ni zając, ani ten co go wskazywał.
Miłości moja, gdzież są, dokąd idą
Błysk ręki, linia biegu, szelest grud –
Nie z żalu pytam, ale z zamyślenia.


ЧИТАЯ ДНЕВНИК АННЫ КАМЕНСКИ

(По мотиву стихотворения Чеслава Милоша )

Я недалёким становлюсь в её богатстве фраз,
Она жила среди своих, но не счастливей нас.
Сплотила мертвых и живых её судьбы юдоль:
Всегда в молитвенной любви - страдания и боль;
Боготворила сосен дух и жизни аромат,
Полей картофельных простор, цветения закат…

Она – Поэт, хотя судьбой - талантливее фраз:
Когда мы трепетны как мир - искусство ниже нас.

26.08.2011

CZYTAJĄC NOTATNIK ANNY KAMIEŃSKIEJ

Czytając ją, uświadomiłem sobie, jak była bogata, a ja ubogi.
Bogata w miłość i cierpienie, w płacz i sny, i modlitwę.
Żyła wśród swoich, mało szczęśliwych, ale wspierających się wzajemnie,
Złączonych odnawianym na grobach paktem żywych z umarłymi.
Cieszyły ją zioła, polne róże, sosny, kartofliska
I zapachy znajomej od dzieciństwa ziemi.

Nie była wybitną poetką. Ale to sprawiedliwe.
Dobry człowiek nie nauczy się podstępów sztuki.

МЕЛОДИЯ МОЕЙ СТРУНЫ

(По мотивам произведений Чеслава Милоша, Михаила Лермонтова и Гийома Аполлинера)

Давая творчеству зарок,
Брёл бесконечностью дорог,
Шептала ночь: «Ты – одинок!»

Под липами - сыра земля,
Туман запеленал поля
И дождь рыдал почти как я.

Иных потерь давно не жаль.
С годами, сокращая даль,
Я обнажал свою печаль.

Алел восток. Я сладко пел,
Трамвай желаний отзвенел.
А кто-то славит мой удел.

В тумане брезжится погост.
Как лунь ступаю я на мост
За вечность, поднимая тост.

Покуда жив, дитя-старик,
Храню счастливый первый миг,
Когда, родившись, поднял крик

С тех пор я больше не молчал:
Искал начало всех начал,
А глупость шуткой усмирял.

Я на мосту. А подо мной
Вновь Висла полнится волной,
Любовь мою, умчав с собой.

Родимый прославляя кров,
Щебечут ласточки без слов -
Мотив смешон и ритм не нов:

В дубраве спят
Три короля.
Ай, тру-ля-ля, ой, тру-ля-ля…
А дятел бережно стучит.

Хотят узнать
Три короля,
Ай, тру-ля-ля, ой, тру-ля-ля…
Что им кукушка ворожит.

29.08.2011

PIOSENKA NA JEDNĄ STRUNĘ

Dar natchnienia niepowrotny,
W jakiś wieczór ciepły, słotny,
Zrozumiałem, że jestem samotny.

Przechodziłem pod ulic lipami,
Deszcz mył oczy ciężkimi kroplami,
Dobry deszczu, nie umiałbym łzami.

Więc to jest ta wielka dojrzałość,
Trochę mądrość, trochę żałość,
Życia własnego niedbałość?

Ostatni tramwaj zazgrzytał,
Obłok na wschodzie mnie witał,
Jakbym o sobie gdzieś czytał.

Już zapomniany, miniony,
Na most wracam jeszcze zamglony,
Obłok w górze jak gołąb trafiony.

I zawsze, dziecinny czy siwy,
Pytam, czy ktoś Sprawiedliwy
Chce, żebym nie był szczęśliwy?

Czy dlatego, żebym księgi pisał
Albo żebym milcząc świat kołysał,
Innych ludzi uśmiechem uciszał?

Fala na Wiśle powiała,
Ostatnia się złuda rozwiała,
Miłość stygła, nienawiść zetlała.

Nie pragnącym trudniej księgi pisać,
Zamyślonym trudniej świat kołyusać,
Trudniej serce samotnym uciszać.

Pierwsze słońce jaskółki spotyka,
I z wyrazów biednego języka
Mała, śmieszna piosenka wynika:

W zielonej dąbrowie,
Spali trzej królowie,
Dzięcioł stukał.
Obudzili się, siedli,
Złote jabłka jedli,
Kukułeczka wołała.

НАСТАВЛЕНИЕ

(По мотивам произведений Чеслава Милоша и Александра Пушкина)

Не откровенен:
Так погряз в быту,
Коль расскажу, приоткрывая душу,
Меня поймет, всяк сущий, кто в аду
Здесь на земле.
Но я молчу! И трушу.

Таких как я
По городам не счесть:
Тот - обездоленный, там - нищий, этот - болен…
Но я молчу! Оберегая, верно, честь.
Упрям ли в этом,
Или так – неволен?

Кругом же – плач,
Стенания взахлёб,
Стон о несчастьях, а в страданьях - визги…
Но я молчу! И, потирая лоб,
В том убежден,
Что сетования низки.

Я знаю,
Что страдающий – правдив,
Но цель сочувствия, бесспорно, входит в моду,
Не жалуйся! Тем ложь опередив,
Цени достоинство
Всем жалостям в угоду.

31.08.2011

PRZEPIS

Tylko nie wyznania.
Własne życie tak mnie dojadło,że znalazłbym ulgę opowiadając o nim.
I zrozumieliby mnie Nieszczęśnicy, a ilu ich!
Którzy na ulicach miast chwieją się, półprzytomni czy pijani,
Chorzy na trąd pamięci i winę istnienia.
Więc co mnie powstrzymuje?
Wstyd,że moje zmartwienia nie są dość malownicze?Albo przekora?
Zbyt modne są jęki, nieszczęśliwe dzieciństwo, uraz i tak dalej.
Nawet gdybym dojrzewał do skargi hiobowej,lepiej zamilczeć,
Pochwalać niezmienny porządek rzeczy.

Nie , to co innego nie pozwala mi mówić.
Kto cierpi, powinien być prawdomówny.Gdzież tam,
Ile przebrań,ile komedii,litości nad sobą!
Fałsz uczuć odgaduje się po fałszu frazy.
Zanadto cenię styl, żeby ryzykować.

БЛАГОЛЕПИЕ

(По мотиву стихотворения Чеслава Милоша)

Встает рассвет! с волной залива споря,
Вершины спящих сосен пробуждает.
Река в лучах зари, сливаясь с морем,
Звучанье флейты мне напоминают.
Вдали – развалины. Предутренняя дымка
Сжимает арками чуточные фигуры,
Мелькнёт в руинах алая косынка
В звучании рассветной партитуры.

01.09.2011

SZCZĘŚCIE

Jak ciepłe światło! z różowej zatoki
Choiny masztów, odpoczynek lin
We mgłach poranka. Tam, gdzie w wody morza
Sączy się strumień, przy mostku, dźwięk fletu.
Dalej, pod łukiem starożytnych ruin
Widać maleńkie postacie,
Jedna ma chustkę czerwoną. Są drzewa,
Baszty i góry o wczesnej godzinie


ЮНОСТЬ

(По мотивам произведений Чеслава Милоша, Николая Некрасова и Михаила Матусовского)

Юность твоя злополучною кажется.
Бег из провинции в город манящий,
Шумно трамваи пыльные катятся
Мимо отверженных, бога молящих
У ресторана, который весь светится,
Золотом блещет, богатых впуская.
Всё здесь заманчиво!
Жаждется, вертится
Непостижимая жизнь дорогая.
Провинциальность твоя обнажается
Куцей одёжкою, стрижкой дворовою.
Кто б успокоил:
- Здесь - всё покупается!
Ты же - красивый, ловкий, здоровый.
Станешь ли черною завистью маяться
Зря истязая себя укоризною,
Тенора встретив?
Ему бы покаяться
В страхе душевном пред близкою тризною.
Рыжую, помнишь? Подруженька жаркая!
Ты так страдал от её невнимания.
Глянь, не она ли та кукла вульгарная
Полураздета у красного здания?
Шляпы в руках, кринолины роскошные,
Лица господ внешним лоском прикрытые…
Где это всё?
Времена запорошили
Снами тревожными дни позабытые.
Дом, тот в который войти не отважился,
Рухнул. Вывозится мусор строительный.
Ты – знаменит, можешь вдоволь куражиться,
Но понимаешь, что тон твой язвительный,
И, растворяясь туманом во времени,
Дерзость проступков оценишь беспечностью.
Жизнь – лишь мгновенье без роду и племени,
Легкость волны, принимаемой вечностью.
Были вопросы – ответы не найдены
В книгах, тобою когда-то изученных,
А на душе не рубцуются ссадины
Детских обид ненароком полученных,
Нету столиц, где ты гостем непрошенным,
Но поднимая бокалы искристые,
Вспомнишь, как в юности сад запорошили
Белой метелью хлопья пушистые.

11.09.2011

MŁODOŚĆ

Twoja nieszczęśliwa i głupia młodość.
Twoje przybycie z prowincji do miasta.
Zapotniałe szyby tramwajów, ruchliwa nędza w tłumie.
Przerażenie kiedy wszedłeś do lokalu, który dla ciebie za drogi.
Ale wszystko za drogie. Za wysokie.
Ci tutaj muszą spostrzec twoje nieobycie
I niemodne ubranie i niezgrabność.
Nie było nikogo, kto by przy tobie stanął i powiedział:
- Jesteś ładnym chłopcem,
Jesteś silny i zdrów,
Twoje nieszczęścia są urojone.
Nie zazdrościłbyś tenorowi w palcie z wielbłądziej wełny,
Gdybyś znał jego strach i wiedział, jak zginie.
Ruda, z powodu której przeżywasz męki,
Tak wydaje ci się piękna, jest lalką w ogniu,
Nie rozumiesz, co krzyczy ustami pajaca.
Kształt kapeluszy, krój Bukiem, twarze w lustrach
Będziesz pamiętać niejasno, jak coś co było dawno
Albo zostaje ze snu.
Dom, do którego zbliżasz się z drżeniem,
Apartament, który ciebie olśniewa,
Patrz, na tym miejscu dźwigi uprzątają gruz.
Ty z kolei będziesz mieć, posiadać, zabezpieczać,
Mogąc wreszcie być dumny, kiedy nie ma z czego.
Spełnią się twoje życzenia, obrócisz się wtedy
Ku czasowi utkanemu z dymu i mgły.
Ku mieniącej się tkaninie jednodniowych żywotów,
Która faluje, wznosi się i opada jak niezmienne morze.
Książki, które czytałeś, nie będą więcej potrzebne,
Szukałeś odpowiedzi, żyłeś bez odpowiedzi.
Będziesz iść ulicami jarzących się stolic południa
Przywrócony twoim początkom, widząc w zachwyceniu
Biel ogrodu, kiedy w nocy spadł pierwszy śnieg.


ЕВРЕЙ ХРИСТИАНИН СМОТРИТ НА ГЕТТО

(По мотиву стихотворения Чеслава Милоша)

Осы как вампиры облепили печень,
Муравьи мутанты гложут с хрустом кости.
Мир, когда то светлый, ныне изувечен.
Мир подвержен тленью ярости и злости.

На осколки - стёкла, дерево, кристаллы,
Серебро и никель, пули, медь и руны,
Гипсовая пена, бляхи из металла,
Рвется шелк на части, тлеют звуки в струнах.

В миг огонь съедает целый мир в округе,
Пламя, сатанея, мой сжигает голос.
Вместо радуг в небе - фосфорные дуги.
Тлеет человечий, тлеет конский волос.

Осы в лёгких строят для потомства гнёзда,
Кости превратились в муравейник крепкий.
Тлеет мир бумажный. Что-то делать поздно:
Вспыхивают камни как сухие ветки.

Рушатся жилища, в копоти всё небо,
Плавятся рассветы, темень наступает.
Лишь Земля как инок без воды и хлеба
Верой и надеждой ствол сухой питает.

В темном подземелье крот блюдёт порядок,
Глубину ночную лампой освещает,
Проползая сонно меж скелетных грядок,
Каждого по запаху тлена различает.

Над когда-то жившими - ореолы света.
Рой осиный вьется, наполняясь кровью,
Муравьи толкутся в оттисках скелета,
Запаху скелета придавая форму.

Крот доволен делом - служит безупречно,
Слепотой взирают слипшиеся веки.
В роли Патриарха – крот почти что вечный:
Правит в Книге Судеб судьбы человечьи.

Я, в ком вера Нового Завета,
Что скажу в защиту, если бренным стану?
Крот на плоть взирает. Может быть за это
По его доносу в иноверцах кану?

11.09.20011

BIEDNY CHRZEŚCIJANIN PATRZY NA GHETTO

Pszczoły obudowują czerwoną wątrobę
Mrówki obudowują czarną kość
Rozpoczyna się rodzieranie, deptanie jedwabi,
Rozpoczyna się tłuczenie szkła, drzewa, miedzi, niklu,
srebra, pian
Gipsowych, blach, strun, trąbek, kiści, kul, kryształów -
Pyk! Fosforyczny ogień z żółtych ścian
Pochłania ludzkie i zwierzęce włosie.

Pszczoły odbudowują plastry płuc
Mrówki odbudowują białą kość,
Rozdzierany jak papier, kauczuk, płótno, skóra, len
Włókna, materie, celuloza, włos, wężowa łyska, druty
Wali się w ogniu dach, ściana i żar ogarnia fundament.
Jest już tylko piaszczysta, zdeptana z jednym drzewem
bez liści
Ziemia

Powoli, drążąc tunel posuwa się strażnik – kret
Z małą czerwoną latarką przypiętą na czole
Dotyka ciał pogrzebanych, liczy, przedziera się dalej
Rozróżnia ludzki popiół po tęczującym oparze
Popiół każdego człowieka po innej barwie tęczy
Pszczoły odbudowują czerwony ślad
Mrówki odbudowują miejsce po moim ciele.

Boję się, tak się boję strażnika – kreta.
Jego powieka obrzmiała jak u patriarchy,
Który siadywał dużo w blasku świec
Czytając wielką księgę gatunku.

Cóż powiem mu, ja, Żyd Nowego Testamentu
Czekający od dwóch tysięcy lat na powrót Jezusa?
Może rozbite ciało wyda mnie jego spojrzeniu
I policzy mnie między pomocników śmierci:
Nieobrzezanych.


ОБРЯД

(По мотиву стихотворения Чеслава Милоша)

Нет, Вероника, в повести моей
Бахвальства поэтической карьеры:
Не требуй совершенства от людей,
От тех в ком нет надёжности и веры.
Не однозначен мир:
В прозрачности подчас
Невежество холодное таится.
Вот жили Кася, Афанасий среди нас -
Кто помнит ныне их живые лица?
Всё может просто?
Линия судьбы,
Хотя ветвится - в памяти прямая,
И Слово нас спасает от беды,
Когда теплится в них душа живая.

Но коли грешен верностью навет -
Ищи такой, в котором правды нет.

И пусть благую весть несет мудрец,
Святой в соборе, ангел во плоти –
Их выслушай, но верой, наконец,
Святою верою себя обогати.
Нас, Вероника, поглощает быт,
Хотя мы смертны – золото важней,
В плену вещей - Иерусалим забыт,
Мы пустословим за тарелкой щей.
Но в каждом жив его прекрасный час,
Когда мы, воспаряя над судьбой,
Отбросим всё, что крепко держит нас
В юдоли, в чем-то горькой и земной

Где запах мяса, соус на столе,
И смех сквозь слёзы в клоунском «Але!».

А правда, Вероника, верно в том,
Что наши души все - пред Ним равны.
В любви божественной, в невежестве своем
Перетекаю «Я» в пространство «Мы».
«Хотя ты чернь, но все же свет земной!» -
Нам эту истину Всевышний возвестил,
И яркий нимб над нашей головой
Надеждой, верою, любовью осветил.
Я принимаю, Вероника, суть,
Всего того, что мне изрёк мой Бог,
Но как же быть тому,
Кто ложный выбрал путь,
Кто слов любви произнести не смог?
И может быть спасенье наше в том,
Когда боготворить мы станем твердь
Святой молитвою, завещанной Отцом,
Тем самым попирая смертью смерть?


OBRZĘD

Ależ tak, Bereniko. Nie tyle więcej spokoju,
Co pobłażania dla siebie i innych.

Nie wymagać od ludzi
Zalet, dla których nie są stworzeni:
Harmonii rozumowań, wierzeń ze sobą
Niesprzecznych, zgody
Pomiędzy uczynkami i wiarą, pewności.

Zdawałoby się przezroczyści, że widać na wylot,
A tam ciemne, kłębiące się moce.
Myślę teraz o Jerzym, Atanazym, Kasi,
O których nikt nie opowie aż do sądnego dnia.

Jakież tam komplikacje! Linia losu
Rozdziela się, kłębiące się moce.
Ale zostaje jedna w ludzkiej pamięci.
Słowa raz wymówione są im przypisane,
Choć nie przyznaliby się do nich.
I kiedy nawet chcieli przekazać świadectwo,
Nie wynikało nic z tego, bo gdzie im do prawdy.

Tacy tedy klękamy w naszym kościele,
Pośród klumn zwieńczonych złotym akantem
I strojnych aniołów, których cienkie trąbki
Obwieszczają za dużą dla nas wieść.

Uwaga nasza krótka, mówi Berenika.
Moja myśl wraca, liturgi na przekór,
Do lustra, łóżka telefonu, kuchni,
Niezdolna unieść miasta Jeruzalem
Sprzed dwóch tysięcy lat, i krwi na krzyżu.

Jednak szybujemy, chociaż obciążeni
Zapachem sosów, krzykami z wąskich uliczek,
Widokiem połci mięsa w sklepach rzeźniczych,
Wzbijając się nad ołtarz, kościół, miasto,
Obiegając wirującą ziemię.

I oni, nasi bliźni, oni, Bereniko,
W tej samej ławce obok, ich świadomość,
Moja świadomość. Oto tajemnica
Niemal miłosnej przemiany mojego ,,ja” w ,,my”.

,,Jesteście solą ziemi, jesteście światłem ziemi” -
Powiedział i przyzywał nas do swojej chwały,
Zwycięzca niepoddanych nikomu praw światła.

Wiem, że przyzywał-mówi Berenika.
Ale co z wątpiącymi? Czy dają świadectwo,
Kiedy milczą z miłości do Jego imienia?

A może my zaczniemy adorować kamień,
Zwyczajny polny kamień, samo jego Bycie,
I odprawimy modły, nie otwierając ust?

29.10.2011 26.08.2013

Все права на эту публикацую принадлежат автору и охраняются законом.